مدرسه علمیه کوثر کاشان

امام صادق علیه السلام فرمود:  هیچ روز عیدی نیست برای مسلمین از عید قربان و فطر مگر آنکه در آن حزن آل محمد صلوات الله علیهم تجدید می شود. عرض شد برای چه؟ فرمود: برای آنکه حق خود را در دست دیگران می بیند.

سیره امام سجاد علیه السلام در ماه رمضان و عید فطر

امام صادق علیه السلام فرمود:

شیوه حضرت على بن الحسین علیهماالسلام در ماه رمضان چنان بود كه هرگاه غلامان یا كنیزان آن حضرت خطائى را مرتكب می ‏شدند آنان را تنبیه نمی كرد. آن حضرت فقط خطاها و گناهان آنان را در دفترى ثبت كرده و تخلّفات هر كس را با نام و موضوع مشخص می ‏نمود. در آخر ماه همه غلامان و كنیزان را جمع كرده و در میان آنان می ایستاد. آنگاه از روى نوشته تمام كارهاى خلاف آنان را كه در طول ماه رمضان مرتكب شده بودند برایشان گوشزد می كرد و به تك تك آنان می فرمود:
فلانى تو در فلان روز و فلان ساعت تخلفى كردى و من ترا تنبیه نكردم! آیا به یاد می آورى؟
می گفت:
بلى اى پسر رسول خدا!
و تا آخرین نفر این مطالب را متذكر می ‏شد و آنان به اشتباهات و خطاهاى خود اعتراف می كردند. آنگاه به آنان می ‏فرمود:
«ارفعوا اصواتكم و قولوا یا على بن الحسین! انّ ربّك قد احصى علیك كلّما عملت كما احصیت علینا كلّما قد عملنا و لدیه كتابٌ ینطق علیك بالحقّ لا یغادر صغیرةً ولا كبیرةٌ ممّا اتیت الّا احصاها و تجد كلما عملت لدیه حاضراً… ؛ با صداى بلند بگوئید: اى على بن الحسین! پروردگارت تمام اعمال و رفتار تو را نوشته است چنان كه تو اعمال ما را نوشته‏ اى. نزد خداوند نامه اعمالى هست كه با تو به حق سخن می گوید و هیچ عمل ریز و درشتى را فروگزارى نمی كند و هرچه انجام داده‏ اى به حساب آورده و تمام آنچه را كه انجام داده‏ اى نزد او حاضر و آماده خواهى یافت، چنان كه ما اعمال خود را در نزد تو آماده و ثبت شده دیدیم. پس ما را ببخش همچنان كه دوست دارى خدا تو را ببخشد.

اى على بن الحسین! به یاد آر آن حقارت و ذلّتى را كه فرداى قیامت در پیشگاه خداى حكیم و عادل خواهى داشت. آن پروردگار عادل و حكیمى كه ذرّه‏اى و كمتر از ذرّه‏اى به كسى ظلم و ستم روا نمی ‏دارد و اعمال بندگان را همچنان كه انجام داده‏ اند به آنان عرضه خواهد كرد و حساب و گواهى خدا كافى است …

ببخش و عفو كن تا پادشاه روز قیامت از تو عفو كرده و درگذرد چنان كه خودش در قرآن می فرماید: «ولیعفوا و لیصفحوا الا تحبّون ان یغفر الله لكم والله غفورٌ رحیمٌ ؛ باید ببخشند و درگذرند. آیا دوست ندارید خداوند شما را بیامرزد؟ او خداوند آمرزنده و مهربان است.

امام سجاد علیه السلام این كلمات را براى خویش و غلامان و كنیزانش تلقین می كرد و آنان با هم تكرار می كردند و خود امام كه در میان آنان ایستاده بود و می گریست و با لحنى ملتمسانه می گفت:
«ربّ انّك امرتنا ان نعفوا عمّن ظلمنا فقد ظلمنا انفسنا فنحن قدعفونا عمّن ظلمنا كما امرت فاعف عنّا فانّك اولى بذلك منّا و من المأمورین … ؛ پروردگارا، تو به ما فرمودى از ستمكاران خویش درگذریم و ما به راستى بر خود ستم كرده‏ ایم. همان طور كه فرمودى، ما از كسانى كه ستم كرده‏ اند درگذشتیم، تو هم از ما درگذر كه تو در عفو كردن از ما و از ماموران برترى. تو به ما فرمودى سائلى را از درگاه خود محروم نكنیم و هم اكنون ما سائلان و گدایان در آستانه در خانه‏ات زانو زده و احسان و عطاى تو را می طلبیم، بر ما منّت بگذار و محروممان نگردان، كه تو در این كار شایسته ‏تر از ما و از مأموران هستى. خدایا! من اكرام كردم تو هم به من اكرام كن و با اهل نعمت و مغفرت محشور نما اى صاحب احسان و كرامت.

پس از این حضرت سجاد علیه السلام خطاب به غلامان و كنیزان خویش می ‏فرمود:
من شما را عفو كردم، آیا شما هم من و بدرفتاری هاى مرا كه فرمانرواى بدى براى شما و بنده فرومایه ‏اى براى فرمانرواى بخشاینده عادل و نیكوكار بودم، بخشیدید؟!
همگى یكصدا می گفتند:
با این كه ما از تو جز خوبى ندیده ‏ایم ترا بخشیدیم.
آنگاه به آنان می فرمود:

بگوئید خداوندا! از على بن الحسین درگذر! همان طور كه او از ما در گذشت، او را از آتش جهنم آزاد كن همان طور كه او ما را از بردگى آزاد كرد.
آنان دعا می كردند و امام سجاد علیه السلام هم آمین می گفت. و در پایان مى فرمود:
بروید، من از شما در گذشتم و آزادتان كردم به امید این كه خدا نیز از من درگذرد و آزادم كند.

در روز عید فطر چندان به آنها جایزه و هدایا می ‏بخشید كه از دیگران بی نیاز می ‏شدند. هر سال در شب آخر ماه مبارك رمضان در هنگام افطار حدود بیست بنده آزاد می ‏كرد و می گفت: «انّ الله تعالى فى كلّ لیلةٍ من شهر رمضان عند الافطار سبعین الف عتیقٌ من النّار كلّاً قد استوجبوا النّار؛ خداوند متعال در هر شب ماه مبارك رمضان هفتاد هزار كس را از آتش جهنم آزاد می كند كه همگى مستحق عذاب بوده ‏اند آن حضرت هیچ بنده‏ اى را بیش از یك سال به بندگى نمی گرفت. هرگاه كسى را در اول سال و یا در وسط آن مالك می شد در شب عید فطر آزاد می كرد. این عمل روش هر ساله او بود. بندگان سیاه را كه هیچگونه نیازى به آنان نداشت می ‏خرید و در عرفات بعد از مراسم عرفه همه را آزاد ساخته و هدایاى قابل توجهى را به آنان عطاء می كرد.

اقبال الاعمال، ص 260.